Τα ακριτικά τραγούδια

 

ΑΚΡΙΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

 

Τα ακριτικά τραγούδια αποτελούν μια από τις παλαιότερες κατηγορίες των δημοτικών τραγουδιών μας και εξυμνούν τους αγώνες των ακριτών, δηλ. των στρατιωτών που προστάτευαν τα ανατολικά σύνορα (=άκραι) του Βυζαντίου και ζούσαν στα "στρατιωτόπια".  Ο πιο γνωστός ακρίτας είναι ο Διγενής (προερχόμενος από δύο γένη, από μητέρα Ελληνίδα και πατέρα Άραβα), ο οποίος έγινε σύμβολο των ακριτών και των αγώνων τους. Άλλοι γνωστοί ακρίτες των δημοτικών τραγουδιών μας είναι ο Ανδρόνικος, ο Κωνσταντής, ο Αλέξης, ο Δούκας, ο Θεοφύλακτος, ο Πορφύριος. Ο μεγάλος μας λαογράφος Νικόλαος Πολίτης έχει υπολογίσει ότι τα τραγούδια του ακριτικού κύκλου φτάνουν τα 1.350.

Τα ακριτικά τραγούδια συγγενεύουν με το έμμετρο αφήγημα του 12ου αι., το γνωστό ως «Έπος του Διγενή Ακρίτα». Διακρίνονται από τα πλούσια χαρακτηριστικά του δημοτικού τραγουδιού και ιδιαίτερα για την πνοή τους, την ηρωική και πολεμική αναφορά τους, την πυκνότητα αλλά και τη λιτότητα του λόγου καθώς και για την πλαστική τους δύναμη. Κύριος στόχος τους είναι η έξαρση της τιτάνιας προσωπικής λεβεντιάς που στο στόμα του ελληνικού λαού γίνεται τραγούδι - θρύλος. Αποτελούν έκφραση της αντιπαλότητας του Βυζαντίου κατά των βαρβάρων και του αγροίκου χαρακτήρα των Αράβων και κάθε άλλων επιδρομέων που επιβουλεύονταν την Αυτοκρατορία.

 Συνέπεια των παραπάνω είναι οι ήρωες αυτών των τραγουδιών να παρουσιάζονται σαν άτομα εξαιρετικής ανδρείας, συχνά με υπερφυσικές δυνατότητες και διαστάσεις: επιδεικνύουν πολεμικές ικανότητες από μικρή ηλικία και είναι σε θέση να κατατροπώσουν μόνοι μεγάλα στρατεύματα.. Ο ήρωας σε πολλά από αυτά είναι ο Διγενής Ακρίτας, αλλά υπάρχουν και παραλλαγές με άλλους ήρωες, όπως το μικρό Βλαχόπουλο. Τέλος, μεγάλη ομάδα τραγουδιών είναι αυτή που εξιστορεί τον θάνατο του Διγενή μετά την μάχη με τον Χάρο.

Ο λαός τους ένιωθε προστάτες του, τους αγαπούσε και τους θαύμαζε. Κι έτσι αντρειωμένους τους εξύμνησε στα ακριτικά τραγούδια που τραγουδήθηκαν και σώθηκαν από γενιά σε γενιά ως τις μέρες μας.

ΠΟΙΟΙ  ΗΤΑΝ ΟΙ ΑΚΡΙΤΕΣ

Οι Ακρίτες έγιναν ονομαστοί  στα χρόνια που απειλούσαν το Βυζάντιο οι Άραβες (7^ος-10^ος αι.). Χιλιάδες παλικάρια, οργανωμένα σε μεγάλες ομάδες φρουρούσαν τα περάσματα των συνόρων κι εμπόδιζαν τους εχθρούς να λεηλατούν τα μέρη εκείνα. Όταν δεν πολεμούσαν, γυμνάζονταν στο τρέξιμο και στο κοντάρι. Βοηθούσαν ακόμη να οχυρωθούν οι ακριτικές  πόλεις και να χτιστούν κάστρα και βίγλες στα  μέρη τα οποία φύλαγαν.

ΑΚΟΥΩ ΑΚΡΙΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

 

Ο Διγενής ψυχομαχεί

 

ακρίτας κάστρον έχτιζε

 

το μικρό βλαχόπουλο

 

του μικρού βλαχόπουλου η Ρωμανία επάρθεν

 

ένας άγουρος κι ένας καλός στρατιώτης

 

 

ΔΙΑΒΑΖΩ ΑΚΡΙΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

Ο Διγενής ψυχομαχεί

 

Ο Διγενής ψυχομαχεί,  κι η γης τονε τρομάζει κι η πλάκα τον ανατριχιά,  πώς θα τονε σκεπάσει γιατί-ν-κει που κείτεται,  λόγια αντρειωμένου λέει:  «Να ?χεν η γης πατήματα,  κι ο ουρανός κερκέλια, να πάτουν τα πατήματα,  να ?πιανα τα κερκέλια, ν? ανέβαινα στον ουρανό,  να διπλωθώ να κάτσω, Να δώσω σείσμα τα? ουρανού»

 

 

Ο Παλαμάς και ο Διγενής Ακρίτας

 

Καβάλα πάει ο Χάροντας, Το Διγενή στον ΄Αδη, Κι άλλους μαζί...Κλαίει, δέρνεται Τ' ανθρώπινο κοπάδι. Και τους κρατεί στου αλόγου του Δεμένους στα καπούλια Της λεβεντιάς τον άνεμο Της ομορφιάς την πούλια. Και σαν να μην τον πάτησε Του Χάρου το ποδάρι, Ο Ακρίτας μόνο ατάραχα Κοιτάει τον καβαλάρη. Ο Ακρίτας είμαι, Χάροντα, Δεν περνώ με τα χρόνια. Μ' άγγιξες και δε μ' ένιωσες Στα μαρμαρένια αλώνια. Είμ' εγώ η ακατάλυτη Ψυχή των Σαλαμίνων. Στην εφτάλοφην έφερα Το σπαθί των Ελλήνων. Δε χάνομαι στα Τάρταρα, Μονάχα ξαποσταίνω. Στη ζωή ξαναφαίνομαι Και λαούς ανασταίνω.

 

 

         Οι μαθητές της Ε΄ τάξης